La figura de la nodriza y su implicación en el parentesco de leche para la cultura islámica: marco socio-cultural y jurídico

The figure of the wet-nurse and its implication in milk kinship in Islamic culture: socio-cultural and legal framework

A figura da ama de leite e a sua implicação no parentesco leiteiro na cultura islâmica: um quadro sociocultural e jurídicoaber, Poder y Practica

  • Blanca Espina Jerez Universidad de Castilla-La Mancha (UCLM) (Toledo, España)
  • Sagrario Gómez Cantarino Facultad de Fisioterapia y Enfermería. Universidad de Castilla-La Mancha (UCLM) (Toledo, España)
  • Paulo Joaquim Pina Queirós Escuela Superior de Enfermería de Coímbra (Coímbra, Portugal)
  • José Siles Departamento de Enfermería. Universidad de Alicante (Alicante, España)
Palabras clave: Nutrición materna, Enfermería pediátrica, Historia de la enfermería, Legislación y jurisprudencia
Key-words: Maternal nutrition, Pediatric nursing, History of nursing, Legislation y jurisprudence
Palavras chave: Nutrição materna, Enfermagem pediátrica, História da enfermagem, Legislação e jurisprudência

Resumen

Abstract

Resumo

Bibliografía

Abū-l-Walid Ibn R. (2003). Libro de las Generalidades de la Medicina. Kitab al-Kulliyyat fil-tibb (M. C. Vázquez & C. Álvarez de Morales, Trads.). Madrid: Trotta.
Al-Amoud, M. M. (2003). Breastfeeding practice among women attending primary health centers in riyadh. Journal of Family & Community Medicine, 10(1), 19-30. Recuperado de https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23011977/
Al-Raghib, A.I. (1961). Muhadarat al-udaba’ wa-muharawarat al-shu’ara’ wa-al-bulagha’ (Vol. 1). Maktabat al-Hayat. Beirut: Sader Publisher.
Arabiat, D. H., Whitehead, L., Al Jabery, M. A., Darawad, M., Geraghty, S., & Halasa, S. (2019). Newborn Care Practices of Mothers in Arab Societies: Implication for Infant Welfare. Journal of Transcultural Nursing, 30(3), 260-267. Recuperado de https://doi.org/10.1177/1043659618794256
Arroñada, S. N. (2008). La nodriza en la sociedad hispano-medieval. Arqueología, historia y viajes sobre el mundo medieval, 27, 44-52.
Arroñada, S. N. (2011). La edad de la inocencia. Visiones islámica y cristiana hispano-me-dieval sobre la infancia. Meridies, 9, 7-18. Recuperado de https://dialnet.unirioja.es/ser-vlet/articulo?codigo=3906524
Benkheira, M. (2003). Le commerce conjugal gâte-t-il le lait maternel? Sexualite, medecine et droit dans le sunnisme ancien. Arabica, 50(1), 1-78. Recuperado de https://doi.org/10.1163/157005803321112146
Benkheira, M. H. (2001). Donner le sein, c’est comme donner le jour: La doctrine de l’allai-tement dans le sunnisme médiéval. Studia Islamica, 92, 5-52. Recuperado de https://doi.org/10.2307/1596190
Berde, A. S., Yalcin, S. S., Ozcebe, H., Uner, S., & Caman, O. K. (2017). Determinants of pre-lacteal feeding practices in urban and rural Nigeria; a population-based cross-sectional study using the 2013 Nigeria demographic and health survey data. African Health Sciences, 17(3), 690-699. Recuperado de https://doi.org/10.4314/ahs.v17i3.11
Carrete Parrondo, C., & García Casar, M. F. (1997). El Tribunal de la Inquisición de Sigüenza, 1492-1505: Vol. VII. Salamanca: Universidad Pontificia de Salamanca. Recuperado de https://www.bibliothecasefarad.com/listado-de-libros/fontes-iudaeorum-regni-castellae-vii-el-tribunal-de-la-inquisicion-de-siguenza-1492-1505/
Comby, J. (1899). Tratado de las enfermedades de la infancia. Madrid: Salvat e Hijo Editores. Cortés, J. (2000). El Corán (J. Jomier, Ed.). Barcelona: Herder.
De Castro García, S. (2016). El Kitāb al-Nafaqāt de Ibn Rašīq (s. XI): Una compilación sobre las pensiones en al-Andalus. eHumanista/IVITRA, 9, 237-253. Recuperado de https://www.ehumanista.ucsb.edu/sites/secure.lsit.ucsb.edu.span.d7_eh/files/sitefiles/ivi-tra/volume9/1.castro.pdf
Douglas, M. K., Rosenkoetter, M., Pacquiao, D. F., Callister, L. C., Hattar-Pollara, M., Lauderdale, J., Milstead, J., Nardi, D., & Purnell, L. (2014). Guidelines for implementing cul-turally competent nursing care. Journal of Transcultural Nursing, 25(2), 109-121. Recuperado de https://doi.org/10.1177/1043659614520998
Espina-Jerez, B., Domínguez-Isabel, P., Gómez-Cantarino, S., Pina-Queirós, P. J., & Bouzas-Mosquera, C. (2019). Una excepción en la trayectoria formativa de las mujeres: Al-Ándalus en los siglos VIII-XII. Cultura de los Cuidados, 54, 194-205. Recuperdo de https://doi.org/10.14198/cuid.2019.54.17
El-Khuffash, A., & Unger, S. (2012). The concept of milk kinship in Islam: Issues raised when offering preterm infants of Muslim families donor human milk. Journal of Human Lactation, 28(2), 125-127. Recuperado de https://doi.org/10.1177/0890334411434803
Fang, M. T., Grummer-Strawn, L., Maryuningsih, Y., & Biller-Andorno, N. (2021). Human milk banks: A need for further evidence and guidance. The Lancet Global Health, 9(2), 104-105. Recuperado de https://doi.org/10.1016/S2214-109X(20)30468-X
Fierro, M. I. (1989). La mujer y el trabajo en el Corán y el hadiz. En M. J. Viguera, La mujer en al-Ándalus: Reflejos históricos de su actividad y categorías sociales (pp. 35-51). Madrid: Uni-versidad Autónoma de Madrid. Recuperado de http://hdl.handle.net/10261/12321
Fuente, M. J. (2011). Estampas femeninas del Medievo hispano: Diálogos entre musulmanas, judías y cristianas. Awraq: Estudios sobre el mundo árabe e islámico contemporáneo, 3, 37-55. Re-cuperado de http://hdl.handle.net/10016/20068
Gallego, R. (2008). La Pila de Játiva. Sus antecedentes y su proyección en el panorama gene-ral del arte islámico: Las conexiones con el arte cristiano y el mundo siciliano. Onda: Ayun-tamiento de Onda.
García Herrero, M. del C. (2006). Las mujeres en Zaragoza en el siglo XV (Segunda edición, Vol. 1). Zaragoza: Prensas Universitarias Zaragoza.
García Martínez, M. J., & García Martínez, A. C. G. (2005). Las funciones de la matrona en el mundo antiguo y medieval. Una mirada desde la Historia. Matronas Profesión, 6(1), 11-18. Recuperado de https://www.federacion-matronas.org/revista/wp-con-tent/uploads/2018/01/vol6n1pag11-18.pdf
Giladi, A. (1992). Children of Islam: Concepts of Childhood in Medieval Muslim Society. Oxford: Macmillan, in association with St. Antony’s College.
Giladi, A. (1993). «The Child Was Small... Not So the Grief for Him»: Sources, Structure, and Content of Al-Sakhawi’s Consolation Treatise for Bereaved Parents. Poetics Today, 14(2), 367-386. Recuperado de: https://doi.org/10.2307/1773124
Giladi, A. (1999). Infants, Parents and Wet Nurses: Medieval Islamic Views on Breastfeeding and Their Social Implications (Vol. 34). Brill/Boston: National Library of Congress
Giladi, A. (2015). Muslim Midwives: The craft of birthing in the premodern Middle East. Cam-bridge: Cambridge University Press. Recuperado de https://www.cambridge.org/es/aca-demic/subjects/history/middle-east-history/muslim-midwives-craft-birthing-premodern-middle-east?format=PB
González, I. (2010). Una lectura médica de las imágenes medievales del nacimiento. Anales de His-toria del Arte, Volumen Extraordinario, 91-109. Recuperado de https://revistas.ucm.es/in-dex.php/ANHA/article/view/ANHA1010220091A
Héritier, F. (1994). Identité de substance et parente de lait dans le monde arabe. En P. Bonte (Ed.), Epouser au plus proche. Incestes, prohibitions et stratégies matrimoniales autour de la Médi-terranée. París: École des Hautes Études en Sciences Sociales.
Herlihy, D. (1997). The Black Death and the Transformation of the West.Harvard: Harvard University Press. Recuperado de https://www.jstor.org/stable/j.ctvjghwgp
Horta, B. L., Victora, C. G., & Organization, W. H. (2013). Short-term effects of breastfeeding: A systematic review on the benefits of breastfeeding on diarrhoea and pneumonia mortal-ity. Gynebra: World Health Organization. Recuperado de https://apps.who.int/iris/han-dle/10665/95585
Ibn al-Jatib, M. b. A. (1984). Kitab al-Wusul li-hifz al-sihha fi-l-fusul, “Libro de Higiene”. Tradu-cido al español como Libro del cuidado de la salud durante las estaciones del año (M. C. Vázquez, Trad.). Salamanca: Universidad de Salamanca.
Ibn Jaldún. (1997). Libro Quinto. Capítulo XXVIII. Del arte de la partería. En J. Feres (Trad.), Introducción a la historia universal (Al-Muqaddimah) (2a edición, pp. 729-731). Madrid: Fondo de Cultura Económica.
Ibn Sa’īd, ‘Arīb. (1991). El Libro de la generación del feto, el tratamiento de las mujeres embarazadas y de los recién nacidos (A. Arjona, Trad.). Sevilla: Sociedad de pediatría de Andalucía occi-dental y Extremadura.
Ibn Salmūn. (1884). Al-‛Iqd al-munaẓẓam li-l-ḥukkām fī mā yaŷrī bayna aydī-him min al-‛uqūd wa-laḥkām. Dār al-Kutub al-‛Ilmiyya.
Jiménez-Roldán, M. F., Álvarez-Calero, M., Monroy-Pérez, R. E., Sánchez-Calama, A. M., Torralbo-Higuera, A., & Angulo-Concepción, M. B. (2014). La «qabila»: Historia de la ma-trona olvidada de al-Andalus (siglos VIII-XV). Matronas profesión, 15(1), 2-8. Recuperado de https://medes.com/publication/90452
Johansen, B. (1988). Die Sündige, Gesunde Amme. Die Welt Des Islams, 28(1), 264-282. Recu-perado de https://brill.com/view/journals/wdi/28/1-4/article-p264_20.xml
John, M., Nsemo, A. D., John, E. E., Opiah, M. M., Robinson-Bassey, G. C., & Yagba, J. (2015). Indigenous Child Care Beliefs and Practices in the Niger Delta Region of Nigeria: Implica-tions for Health Care. International Journal of Health Sciences & Research, 5, 235-246. Recu-perado de https://www.ijhsr.org/IJHSR_Vol.5_Issue.11_Nov2015/36.pdf
Karadag, A., Ozdemir, R., Ak, M., Ozer, A., Dogan, D. G., & Elkiran, O. (2015). Human milk banking and milk kinship: Perspectives of mothers in a Muslim country. Journal of Tropical Pediatrics, 61(3), 188-196. Recuperado de: https://doi.org/10.1093/tropej/fmv018
Koçtürk, T. (2003). Foetal development and breastfeeding in early texts of the Islamic tradi-tion. Acta Paediatrica, 92(5), 617-620. Recuperado de https://doi.org/10.1080/0803532031000518
Lévi-Provençal, E. (1950). Histoire de l’Espagne musulmane: Vol. III Le siècle du califat de Cor-doue. G. P. Maisonneuve & E. J. Brill.
Linant de Bellfonds, Y. (1973). Traité de droit musulman comparé: Vol. Filiation, incapacités, li-béralités entre vifs. La Haya. American Journal of Comparative Law, 25(2). 448. Recuperado de https://doi.org/10.2307/839860
López de la Plaza, G. (1993). Las mujeres moriscas granadinas en el discurso político y reli-gioso de la Castilla del siglo XVI (1492-1567). En la España Medieval, 16, 307-320. Recuperado de http://www.ucm.es/BUCM/revistasBUC/portal/modules.php?name=Revis-tas2&id=ELEM
Lund, C. (2016). Bathing and Beyond: Current Bathing Controversies for Newborn Infants. Advances in Neonatal Care, 16(5), 13-20. Recuperado de https://doi.org/10.1097/ANC.0000000000000336
Marín, E. (1983). Relación judeoconversa durante la segunda mitad del siglo XV en Aragón: Enfermedades y muertes. Sefarad: Revista de Estudios Hebraicos y Sefardíes, 43(2), 251-343. Re-cuperado de https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11635946/
Marín, M. (2010). Derecho islámico medieval y fronteras de género: Reflexiones sobre textos de Al-Burzuli (m. 841/1438). Clepsydra, 9, 21-40. Recuperado de http://riull.ull.es/xmlui/han-dle/915/12061
Mead, M. (1994). Masculino y Femenino. Madrid: Minerva.
Memon, J., Holakouie-Naieni, K., Majdzadeh, R., Yekaninejad, M. S., Garmaroudi, G., Raza, O., & Nematollahi, S. (2019). Knowledge, attitude, and practice among mothers about new-born care in Sindh, Pakistan. BMC Pregnancy and Childbirth, 19(319). Recuperado de https://doi.org/10.1186/s12884-019-2479-0
Mesned Alesa, M. S. (2007). El estatus de la mujer en la sociedad árabo-islámica medieval entre oriente y occidente. Granada; Universidad de Granada.
Modanlou, H. D. (2015). Medical care of children during the golden age of Islamic medicine. Archives of Iranian Medicine, 18(4), 263-265.
Onat, G., & Karakoç, H. (2019). Informal Breast Milk Sharing in a Muslim Country: The Frequency, Practice, Risk Perception, and Risk Reduction Strategies Used by Mothers. Breastfeeding Medicine, 14(8), 597-602. Recuperado de https://doi.org/10.1089/bfm.2019.0027
Parashar, A., Sharma, D., Gupta, A., & Dhadwal, D. S. (2017). Pre-lacteal feeding practices and associated factors in Himachal Pradesh. International Journal of Health & Allied Sciences, 6(1), 30. Recuperado de https://doi.org/10.4103/2278-344X.200205
Puente, C. de la. (2007). Límites legales del concubinato: Normas y tabúes en la esclavitud sexual según la Bidāya de Ibn Rušd. Al-Qanṭara, 28(2), 409-433. Recuperado de https://doi.org/10.3989/alqantara.2007.v28.i2.43
Safi, N. (2012). El tratamiento de la mujer árabe y hebrea en la poesía andalusí. Granada: Universidad de Granada. Recuperado de http://hdl.handle.net/10481/21752
Shaham, R. (2010). The Expert Witness in Islamic Courts: Medicine and Crafts in the Service of Law. Chicago: University of Chicago Press.
Sharma, S., van Teijlingen, E., Hundley, V., Angell, C., & Simkhada, P. (2016). Dirty and 40 days in the wilderness: Eliciting childbirth and postnatal cultural practices and beliefs in Nepal. BMC Pregnancy and Childbirth, 16(1), 147. Recuperado de https://doi.org/10.1186/s12884-016-0938-4
Shatzmiller, M. (1994). Women’s labour. En U. Haarmann, Labour in the Medieval Islamic World (Vol. 4, pp. 347-368). E. J. Brill.
Soler, E. (2017). Bancos de leche, parentesco de leche e Islam. Restricciones alimentarias en-tre la población infantil en Barcelona. Dilemata, 25, 109-119. Recuperado de https://dial-net.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=6124264
Speert, H. (1976). Histoire illustrée de la gynécologie et de l’obstetrique. Paris: Dacosta.
Thorley, V. (2014). Milk siblingship, religious and secular: History, applications, and impli-cations for practice. Women and Birth: Journal of the Australian College of Midwives, 27(4), 16-19. Recuperado de https://doi.org/10.1016/j.wombi.2014.09.003
Vázquez, M. C., & Herrera, M. T. (1984). Dos capítulos sobre pediatría: Árabe y castellano. Asclepio, 36, 47-83.
Victora, C. G., Bahl, R., Barros, A. J. D., França, G. V. A., Horton, S., Krasevec, J., Murch, S., Sankar, M. J., Walker, N., Rollins, N. C., & Lancet Breastfeeding Series Group. (2016). Breast-feeding in the 21st century: Epidemiology, mechanisms, and lifelong effect. Lancet , 387, 475-490. Recuperado de https://doi.org/10.1016/S0140-6736(15)01024-7
Vidal-Castro, F. (2016). El tratamiento de la infancia y los derechos del niño en el derecho islámico con especial referencia a la escuela mālikí y a al-Andalus. Anaquel de Estudios Árabes, 27, 201-238. Recuperado de https://doi.org/10.5209/rev_ANQE.2016.v27.48303
World Health Organization (WHO). (2001). The optimal duration of exclusive breastfeeding: Re-port of an expert consultation. Recuperado de https://apps.who.int/iris/bitstream/han-dle/10665/67219/WHO_NHD_01.09.pdf?ua=1
World Health Organization (WHO). (2011). Guidelines on optimal feeding of low birth-weight infants in lowand middle-income countries. Recuperado de https://apps.who.int/iris/han-dle/10665/85670
World Health Organization (WHO) & United Nations Children’s Fund (UNICEF). (2003). Global Strategy for Infant and Young Child Feeding. Recuperado de https://www.who.int/pub-lications/i/item/9241562218

Novedades
Estadísticas
Cómo citar
1.
Espina Jerez, Blanca; Gómez Cantarino, Sagrario; Queirós, Paulo Joaquim Pina; Siles, José. La figura de la nodriza y su implicación en el parentesco de leche para la cultura islámica: marco socio-cultural y jurídico. Cultura de los cuidados. 2022; (64): 103-21. Disponible en: https://ciberindex.com/c/cc/64103cc [acceso: 19/04/2024]
Comentarios

DEJA TU COMENTARIO     VER 0 COMENTARIOS

Normas y uso de comentarios


Hay un total de 0 comentarios


INTRODUCIR NUEVO COMENTARIO

Para enviar un comentario, rellene los campos situados debajo. Recuerde que es obligatorio indicar un nombre y un email para enviar su comentario (el email no sera visible en el comentario).

Nombre:
e-mail:
Comentario: